Bülent Parlak'ın vefaatından önce çıkardığı son sayısında yer edinebilmenin buruk bir mutluluğunu yaşıyorum. Kendisine: "Bahtsız Bir At: Rosinante" isimli yazımı gönderdiğimde bana şöyle bir karşılık vermişti: "Sevgili Erdi merhaba. Dergide metnin yayınlanacak. Teşekkür ederim. Bülent Parlak"

53. sayı nihayetinde çıktığında tanıtım metninde gördüm: "Erdi Şen, herkesin Don Kişot’tan bahsettiği yerde o atını anlatıyor. Tam da izdiham okurlarının beklediği bir hareket bu. “Bahtsız bir at: Rosinante” 

İsim doğruydu ancak sebebi bilinmez, soyad yanlış yazılmıştı, düzenleme için geri mail attığımda, sonsuzluğa iletilmiş bir mesaj olduğunu sonradan anladım. Her zaman dergisinde olmayı murat ettiğim Bülent Abi'nin dergisindeydim ama artık o yoktu. Ancak elinin değdiği son sayıydı. Allah insana öyle ya da böyle muradını veriyor. Ama bazen çok hazin bir karşılık buluyor. Allah rahmet eylesin. Şiirin abisine rahmetle...

Don Kişot ya da orijinaliyle “Don Quijote”, İspanyol romancı Cervantes’in (Miguel de Cervantes Saavedra) 17. yüzyılda kaleme aldığı, ilk modern roman olarak nitelendirilen, dünyada büyük bir tanınırlığa ulaşmış önemli bir eseridir.

Romanın baş kahramanı olan, kitaba da ismini veren Mança’lı Don Kişot, yardımcısı Sançoile fakirlere ve zorda kalmışlara yardım etmeye çalışan ve hayali sevgilisi Dulcinea del Toboso’nun sevgisini kazanmaya çalışan gezgin bir şövalyedir. Don Kişot’un bütün bu gezilerinde ise ona bir at eşlik etmektedir. Rosinante (Rocinante), Don Kişot’un her daim yol arkadaşlığı yaptığı atının ismidir. Rosinante, yalnızca Don Kişot’un atı değil, aynı zamanda onun aynadan yansıyan bir görüntüsüdür. Don Kişot gibi cesur, Don Kişot gibi beceriksiz ve Don Kişot gibi kapasitesini zorlayan meselelerle meşgul, sıska bir attır.

İspanyolca’da “Rocín”, “İş atı, düşük kaliteli at” anlamına gelir, ancak aynı zamanda “okuma yazma bilmeyen kaba saba adam” anlamında da kullanılır. Fransızca (roussin; rosse), Portekizce (rocim) ve İtalyanca’da (ronzino) gibi benzer kelimeler vardır ancak etimolojisi belirsizdir. Adı karmaşık bir kelime oyunu gibidir. İspanyolca’da “ante” ekinin birkaç anlamı vardır ve bir ekten ziyade bağımsız bir kelime olarak da işlev gösterebilir. İlk anlamı “önce” veya “önceden”dir. Bir son ek olarak ise İspanyolca’da -ante- zarf olarak kullanılır. Rocinante, bir rocín olarak işlev görmek veya olmak anlamına gelir. Bu ismin hikayesini ise anlatıcı, şöyle aktarır:

Don Kişot, gezgin bir şövalye olarak bir at seçip ona isim vermesi gerektiğine karar verir. Yaşlı ve oldukça hastalıklı bir at olan Rosinante’yle yola çıkmadan önce dört gün boyunca isim üzerinde düşünür. Sonrasında ise Don Kişot, “diğer tüm atlardan önce gelen” anlamına gelen bir isim seçer. Bu isim, Don Kişot’un, atının büyük maceralar yaşayabilecek kapasitede olduğuna dair inancını gösterir. Rosinante’nin hayatı sıradan bir attan farklıydı. Taylık zamanlarında yaşadığı özgürlük, bolluk yetişkin dönemlerinde yoktu. Oldukça çılgın bir misyonun tam göbeğindeydi. İhtiyaç duyduğu gıdaya ve özgürlüğe sahip değildi. Bu yüzden sağlığı iyi değildi. Sonrasında ise gün geçtikçe zayıflama başlamıştı. O kadar zayıftı ki deri kaplı bir iskelete dönüşmüştü. Romanda da okuyabileceğiniz gibi Don Kişot’un isteyebileceği en iyi at buydu ve kendisi gibi atını da çok farklı bir konumda değerlendirmekteydi. Rosinante’yi Büyük İskender’in atı Bucephalus’la ve El Cid’in atı Babieca’yla kıyaslamaktaydı.

Don Kişot, kendi başını belaya sokma konusunda oldukça iddialıydı ancak bazen bu görevi Rosinante üstlenirdi. Bir bölümde Rosinante, bir kısrakla çiftleşmeye çalışır ve durumu fark eden kısrağın sahibi Rosinante’yi döver. Bu hareketiyle Don Kişot’un gazabını üzerine çeker ve büyük bir kavga meydana gelir. Sanço ise Rosinante’nin davranışına duyduğu şaşkınlığı ifade ederek, attan böyle bir şey beklenilmeyeceğini onun iffetli bir canlı olduğunu söyler. Farklı bir bölümde ise Don Kişot, Sancho’yla mağaraya yerleşirken Rosinante’yi çözdükten sonra, Rosinante’nin özgürlükten büyük bir keyif aldığını fark eder. Don Kişot, Sancho’yla bu konuyu tartışır ve Rosinante’nin bu ruh halini, iyimser bir işaret olarak kabul ederler ve harekete geçerler. Rosinante yine Don Kişot’un başvuru kaynaklarından biri olarak görülmektedir.

Rosinante; insanlığın ilerlemesine, medeniyetlerin zaferlerine-gerilemelerine, mücadelelerine hizmet eden milyonlarca isimsiz hayvanın bir sembolü olarak edebiyat tarihinde önemli bir şöhret kazanmıştır. Aynı zamanda. Rosinante, bir çok yönüyle tarihin en bahtsız atlarından birisi olmuştur. Sadakat, kölelik, çaba, ıstırap, acı… Üstelik şövalye atlarına yaraşır iyi bir besin, bakım ve özgürlükle değil, açlık, sefalet ve hizmetkârlıkla…

*İzdiham Dergisi'nin 53. sayısında yayınlanmıştır.

20 Şubat 2022